RU KZ

БІЛІМ БЕРУДІҢ АКСИОЛОГИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТІ

Білім берудің аксиологиялық қызметі
Серикова Асел Мукановна
Шығыс Қазақстан облысы,Аягөз қаласы
 
 «№4 жалпы білім беретін аралас орта мектеп» КММ 
 
 
Білім беру үдерісінің адам мен қоғам өміріндегі мәні туралы мәселені көтере отырып, адамды білім берудің идеалы тұрғысынан  бағалап, білім берудің мақсаттарын нақты нәтижелермен салыстыра отырып, білім беру философиясы өзінің тағы бір функциясы – аксиологиялық функцияны  (грек тілінде axios – құндылық және logos - ілім) алға тартады.  Білім берудің аксиологиялық функциясы білім беру қызметінің басым құндылықтары мен мақсатты бағдарларын негіздейді, адамға білім беру және кәсіби салаларда өзін өзі айқындауға мүмкіндік береді. Білім берудің құндылықтарына мән бермеу  және стихиялы түрде қалыптасқан дәстүрлер мен басымдылықтарды басшылыққа алу білім беруді дамытудағы кедергілердің бірі болып табылады. Қазіргі кезде білім берудің құндылығына байланысты екі үрдіс байқалады:
1. Құндылықтық мәнінің өзгеруі – білім берудің құндылығы оның тауар ретінде қабылдануымен және оның пайдалылығымен байланысты болуында.
2. Білім берудің «сәнді көрсетілім» ретінде қабылдануы.  Абитуриенттің мамандық таңдағанда немесе жоғары оқу орнына түскенде өзінің болашақта жұмысқа орналасуын немесе жеке қалауын емес,  қазір қандай мамандық «сәнді», немесе қандай ЖОО ең танымал дегенге сүйенуі осыған мысал болады.  
Білім беру философиясының аксиологиялық аспектісі қазіргі кездегі білім беру жүйесінің басты – басым, нормативті, ынталандыратын, қоса жүретін, гуманистік, дүниетанымдық, экономикалық құндылықтарын айқындауға мүмкіндік береді. Бұл құндылықтар қазіргі заманғы қоғамның аксиологиялық мазмұнының негізін қалайды және қоғамның, мемлекеттің және жеке адамның дамуына ықпал ететін шығармашылық, жасампаз іс-әрекетті қалыптастыруға бағытталған. Осындай бағыттағы жұмыстардың бірі – электрондық оқу басылымдары. Кез келген қоғам мүшесіне, кез келген уақытта оқуға, дамуға өз құндылықтарын арттыруға мұмкіндік береді.
 
Электрондық оқыту жағдайында электрондық басылымның алатын орны ерекше. Электрондық басылым - программалық басқару құралдары мен құжаттамалары бар және кез келген электрондық ақпарат тасымалдаушысында орналасқан немесе компьютерлік желілерде жарық көрген сандық, мәтіндік, графикалық, аудио, видео және басқаақпараттар жиынтығы. 
Ал электрондық оқу басылымы - оқытуды және білім бақылауды автоматтандыруғаарналған және оқу курсына немесе оның жеке бөлімдеріне сәйкестендірілген, сонымен қатар оқыту траекториясын анықтауға мүмкіндік беретін және әртүлі оқу жұмыстарымен қамтамасыз ететін электрондық басылым.
Бұл жағдайда білім беру электрондық басылымдары мен ресурстары студенттер мен оқушыларға білім саласына сәйкес шығармашылық және белсенді түрде білім алуды қамтамасыз ететін ғылыми-пратикалық жүйеленген оқу материал түрі электрондық басылым болып табылады. Электрондық оқыту құралдарын жоғары деңгейде орындалу мен көркем әсемдеу, ақпараттың толықтылығы, әдістемелік құрал сапасы мен логикасымен ерекшеленуі тиіс.
Электрондық оқу басылымдарын келесідей белгілеріне қарай топтастыруға болады:
- Оқу процесіндегі оқу электрондық басылымдарының мәні мен орнын анықтайтын функциональдық белгілері бойынша;
- Құрылымы бойынша;
- Мәтінді ұйымдастыру бойынша;
- Берілген ақпарат сипаты бойынша;
- Мазмұндалу формасы бойынша;
- Мақсаттық бағытталуы бойынша;
- Баспалық баламасының болуы бойынша;
- Негізгі ақпараттың табиғаты бойынша;
- Тарату технологиясы бойынша;
- Қолданушы мен электрондық басылымның өзара әрекеттесу сипаты бойынша.
Оқу процесіндегі оқу электрондық басылымдарының мәні мен орнын анықтайтын функциональдық белгілері бойынша 5 топқа  бөлінеді:
- программалық-әдістемелік (оқу жоспарлары және оқу бағдарламалары);
- оқу-әдістемелік (әдістемелік нұсқаулар, оқу пәнін оқыту,курсты игеру, курстық және дипломдық жұмыстарды орындау бойынша материалдарды қамтитын басшылықтар);
- оқыту (оқулықтар, оқу құралдары, дәрістер мәтіні, дәрістер конспектілері);
- қосымша (практикумдар, есептер мен жаттығулар жинақтары, хрестоматиялар, оқуға арналған кітаптар).
- бақылау(тестілеу бағдарламалары, мәліметтер қоры).
Құрылымы бойынша электрондық басылымдар былайша бөлінеді:
- біртомдық электрондық басылымдар – бір машина оқитын тасымалдаушыда шығарылған электрондық басылым.
- Көптомдық электрондық басылым – мазмұнф және безендірілуі бойынша біртұтас, жеке машиналық оқу тасымалдаушысында берілген екі немесе одан да көп нөмірленген бөліктерден тұратын электрондық басылым. 
 -электрондық серия – біртектес безендірумен шығатын ойы, тақырыбы, мақсаты бір болатын томдардың жиынтығын қамтитын электрондық басылым.
Берілген ақпарат сипаты бойынша келесі оқу басылымдарының түрлерін айтуға болады: оқу жоспары, оқу бағдарламасы, әдістемелік нұсқаулар, әдістемелік басшылық, практика бағдарламалары, практикалық сабақтардың тапсырмалары, оқулық, оқу  құралы, дәрістер конспектісі, дәрістер курсы, практикум, хрестоматия, оқу кітаптары т.б. 
Мақсаттық бағытталуы бойынша электрондық оқу басылымдары келесі топтарға бөлінеді: 
- мектеп оқушылары үшін;
- бакалаврлар үшін;
- дипломдалған мамандар үшін;
- магистрлер үшін;
- ересектер үшін.
Электронды оқулық ерекшеліктері. Қазіргі кезде компьютердің аппараттық жəне бағдарламалық қамтамасыз етуі үлкен деңгейлерге жетті. Олардың негізінде баспа оқулықтарының алдында бірнеше артықшылықтары бар электронды оқулықты жүзеге асыруға болады. Бұл артықшылықтар электронды оқулықта мультимедиа, гипертекст, интерактивтілік қолдануға негізделді.Мультимедиа — бұл əр түрлі формада (мəтін, график, дауыс, бейне, анимация) көрсетілген ақпаратты біріктіруге жəне олармен интерактивті режимде жұмыс істеуге мүмкіндік беретін компьютердің аппараттық жəне бағдарламалық құрал кешені.
Қарапайым оқулықта барлық ақпарат мəтін жəне график түрінде көрсетіледі. Электронды оқулықта барлық мультимедиалық технологияларды тиімді қолдануға болады.
Біріншіден, электронды оқулық мəтінін түрлі-түсті ерекшеленген шрифтімен (жартылай қалың, курсив, асты сызылған) жазуға болады. 
Екіншіден, əр түрлі графикалық бейнелерді (суреттерді, фотоларды, кестелерді, гистограммалар мен үш өлшемді бейнелерді) жеңіл құруға болады. Осының барлығын қозғалысқа келтіруге болады.
Үшіншіден, нақты ақпарат, сурет, басқару батырмалары блогына жəне т.б. қатынау барысында жаңа дауыстық бейнелерді немесе дауыс сигналдарын қолдануға болады. 
Төртіншіден, білім беру қажеттілігіне дайындалып, магнитті тасымалдаушыларда жəне фотопленкада сақталған бейнематериал, бейнебаяндарды қолдануға болады.
Бесіншіден, мультимедиалық технологиялар анимацияларды, суреттерді «шығаруға», мəтінді жəне оқулықтың басқа да объектілерін қолдануға мүмкіндік береді. 
Электрондық оқулықтың құндылығыЭлектрондық оқулықтың ең басты құндылығы — жай оқулықтағы қамтамасыз етілмеген жоғары дəрежедегі көрнекілік мүмкіндігі.Электрондық оқулықтың құндылығын белгілей отырып, мынаны ескеру керек: электрондық оқулық материалды өте ұқыпты, оны маңызды ерекшелікпен үйренуге мəжбүр етеді.
Электрондық оқулықтарды сабақта пайдалану кезінде оқушылар бұрын алған білімдерін кеңейтіп,өз бетімен шығармашылық тапсырмалар орындайды. Әрбір оқушы таңдалған тақырып бойынша тапсырмалар орындап, тестілер шешіп, карта және сызбалармен жұмыс жасауға дағдыланады. 
Электрондық оқулық келесі мүмкіндіктер арқылы оқытудың максималды жеке даралығына жетуге мүмкіндік береді:
  1. Электрондық оқулықтың жалпы көлемінен əр оқушынын өзі материалды жеке көлеммен іріктеу.
  2. Өзіне қиын сұрақтарға қайта қайтып келуі.
  3. Əр бөлек сұраққа жеке дара уақыт бөлу.
  4. Оқушының оқып-үйренгеннiң дəрежесiн тексеруi.
  5. Оқыту кезеніңде оқушыға «көмек» көрсету мүмкіндігі, ол оқушыларды психикалық қалға келтіреді (ол біледі, қиын кезеңде «машина көмектеседі»).
  6.  Егер мультимедиалық технологияда калькулятор режимінде жұмыс істесе, электрондық оқулық есеп шығару кезіндегі есептеу көлемін қысқартады.
  7. Сырттай оқитын тындаушыларға жəне сабаққа əр түрлі себеппен келгенмен жағдайда электрондық оқулық таптырмайтын оқулық болып табылады.
  8. Сонымен қатар электрондық оқулық сабақты жеке дара оқитындарға тамаша тəсіл болып табылады, өйткені оқулықтың құрғақ беттерін «жандандырады».
 
Дəстүрлi оқулықпен салыстырсақ, электронды оқулықтың көптеген ерекшелiктерiн бөлiп аламыз:
  • педагогикалық еңбектi автоматтандыру мен интенсификациялау (оқыту жүйесiн жобалау, оқыту мiндеттерiне орай оқу материалдарын iрiктеу жəне сабаққа дайындау);
  • оқыту формаларын iске асыру (iскерлiк, тестiк бақылау жəне т.б.);
  • эргономикалық талаптармен қамтамасыздандыру (алынатын бiлiмнiң бiрлiгiне нервтiк энергияның аз жұмсалуы);
  • объектiлердiң (жүйелердiң) машиналық имитациясы;
  • гипермəтiндi жəне мультимедиалық көрсетiлуi;
  • əр тəлiмгердiң қабiлетiне қарай интерфейс ұйымдастыру ерекшелiгi мен икемділігі;
  • үлкен ақпараттық массивтердi сақтаудың қарапайымдылығы (бiрнеше энциклопедиялық томдардың бiр CD-дискiде сақталу мүмкiншiлiгi);
  • экологиялық талаптардың iске асуы (орман массивiн сақтау, қағаз, типографиялық бояуларды шығаратын өндiрiстiң қысқаруы).
Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесінің қазіргі басты талабы — электрондық оқулықтардың құрылуы мен мазмұнға сай болуын қадағалау мен сапасына көңіл аудару — басты міндеттердің бірі. Осы тұрғыдан алып қарағанда электрoндық оқулық пен электрондық каталогтың кез келген мамандықтың студенттері үшін, мектеп оқушылары үшін және кез келген қолданушы үшін  берер пайдасы көп болары сөзсіз.
 
Пайдаланылған әдебиеттер:
1.Бидайбеков Е.Ы., Гриншкун В.В.,  Бостанов Б.Ғ. Электрондық оқыту құралдарын жасау мен пайдалану. Алматы. 2009. 35-39-бб.
2.Қазақстан Республикасының Стандарты «Ақпараттық технологиялар. Электрондық басылым», 2005.12-13бб.
3. Мəлiбекова М.С. Ақпараттық технологиялар: Оқу құралы. — Қарағанды, 2000.45-49бб
4.  Лапшина В.С. Функции современной философии образования // «Вестник Северо-Кавказского гуманитарного института». 2013.- №1(5).35б.
 
 
 
Добавлено: 15-12-2020, 12:07
0
472

Добавить комментарий

Кликните на изображение чтобы обновить код, если он неразборчив

Наверх